Ik wil niet naar de steunles!

Hoe motiveer je leerlingen die het liefst de steunlessen vermijden? Leerlingen vinden het vaak vervelend als ze na een tegenvallend resultaat op Diatekst naar de steunles moeten. Een docent, werkzaam op een gymnasium, vertelde dat ze boze leerlingen - en hun ouders! - kreeg die het er niet mee eens waren dat ze steunlessen nodig zouden hebben. Het is goed te begrijpen dat een leerling die op de basisschool altijd tot de besten hoorde de ‘steunles’ op zijn nieuwe school ervaart als een vernedering. Toch zijn die steunlessen natuurlijk bedoeld om leerlingen een goede start te geven, veel scholen investeren juist in dat eerste schooljaar om hun nieuwe leerlingen alle kansen te bieden op de nieuwe school.

Door Diatoetsen

De meeste scholen voor voortgezet onderwijs bieden steunlessen aan op het gebied van begrijpend lezen. Ze willen daarin investeren omdat een goede leesvaardigheid bij alle vakken belangrijk is, niet alleen bij Nederlands. Van steunlesdocenten wordt verwacht dat ze de leesvaardigheid van leerlingen op het niveau brengt dat ze nodig hebben bij het vakonderwijs.

Begrijpend lezen

Helaas zijn de leerlingen vaak niet erg gemotiveerd voor de steunlessen ‘begrijpend lezen’. Die lessen worden vaak in apart samengestelde groepen, buiten het klasverband van de leerling gegeven, en vaak gebeurt dit ‘aan de randen’ van de dag of week. Logisch, het valt vaak moeilijk anders te roosteren, maar dit soort tijdstippen maken het er voor de leerlingen niet aantrekkelijker op. Als de steunles vervolgens ‘saai’ is en herhaalt wat leerlingen vaak tot vervelens toe op de basisschool hebben gehad – leesstrategie-onderwijs!- dan is de motivatie ver te zoeken, en heb je als steunlesdocent een probleem.

Vermijdende lezers

Kenmerkend voor veel zwakke lezers is dat ze al niet erg gemotiveerd waren voor lezen, juist doordat ze zwakke lezers zijn. Deze leerlingen lopen het liefst met een boogje om teksten en boeken heen, en het is de vraag in hoeverre ze om kunnen gaan met informatie van het internet. ‘Vermijdende lezers’ noemen we de leerlingen die bij Diatekst heel zwak scoren, en die in hun leesprofiel geen relatief sterke punten laten zien. Kortom, leerlingen die over de hele linie zwak zijn in lezen en tekstbegrip.

Het ligt voor de hand dat deze leerlingen ook de steunlessen het liefst vermijden. Afgezien van de vraag of het een goed idee is om die vermijdende lezers bij elkaar te zetten in aparte groepen - de onderzoeksliteratuur is niet eenduidig over het effect van apart zetten van zwakke leerlingen, de leeftijd schijnt ook uit te maken - is het een hele uitdaging om van deze groep ongemotiveerde leerlingen gemotiveerde lezers te maken. Dit terwijl we weten dat motivatie cruciaal is voor de leesontwikkeling.

Hoe kun je werken aan die leesmotivatie?

Uit onderzoek blijkt dat je de leesmotivatie vergroot door:

Bij het kiezen van teksten aan te sluiten bij de interesses van leerlingen, of hun interesse voor het onderwerp op te wekken (bijv. door een prikkelend filmpje).
Het nut van lezen en van teksten met de leerlingen te bespreken
Teksten aanbieden die niet te moeilijk of te lang zijn
De leerlingen aan te spreken op hun autonomie en ze laten kiezen
De leerlingen te laten samenwerken; dit vergroot de sociale motivatie van leerlingen
Met elkaar in gesprek te gaan over teksten en daarbij ook aandacht richten op woordenschat

Deze zes effectieve principes hierboven zijn samen te vatten onder de noemer: vergroten van het zelfvertrouwen en leesplezier. De grote uitdaging is vermijdende (niet-) lezers aan het lezen te krijgen, over onderwerpen van hun eigen keuze.

Diaplus

Volgens deze principes van effectief tekstonderwijs maken we Diaplus. De tekstenbank biedt de mogelijkheid om teksten te kiezen die aansluiten bij het leesniveau en de interesses van de leerlingen. Bied in de steunlessen een programma aan rond deze teksten, met een opbouw naar moeilijkere teksten. Laat leerlingen zelf het tekstniveau bepalen waar ze naar willen toewerken. De kleurniveaus helpen daarbij.

De werkbladen van Diaplus zijn opgebouwd volgens de ‘sandwichmethode’. Afwisselende werkvormen, maar wel met een vaste opbouw. Ga in gesprek over het onderwerp van de tekst en laat de leerlingen vlot niet al te lange teksten lezen met een doel. Het lezen is ingebed in een zinvolle, productieve taak. Leer ze een actieve houding aan door ze vragen te laten stellen over de inhoud en begin niet meteen over ‘alinea’s’ en ‘signaalwoorden’. Zo ervaren leerlingen dat teksten boeiende informatie bevatten zonder dat ze worden ‘getoetst’ op het wel of niet beheersen van een strategie. Pas alleen leesstrategieën toe als deze van pas komen bij het verwerken van de informatie. Dat is effectief en motiverend tekstonderwijs.

Meer informatie op wij-leren.nl.

Auteur: dr. H. Hacquebord

Bronnen: Van Steensel, R.C.M, Van der Sande, N.E., Bramer, W.M. & Arends, L.R. (2016). Effecten van leesmotivatie-interventies. Uitkomsten van een meta-analyse. Erasmus Universiteit Rotterdam.